Theo Hiệp hội Mía đư???ng Việt Nam (VSSA), diện tích mía thu hoạch niên vụ 2018-2019 đạt 192.000ha, sản lượng mía ép hơn 12 triệu tấn, năng suất mía bình quân trên diện tích thu hoạch đạt 63 tấn/ha, sản lượng đư???ng đạt hơn 1,1 triệu tấn.

Tuy nhiên, niên vụ 2019-2020 (kết thúc vào tháng 5) năng suất đạt thấp hơn: diện tích mía thu hoạch hơn 150.000ha, sản lượng mía ép hơn 7 triệu tấn, năng suất mía bình quân trên diện tích thu hoạch đạt 53 tấn/ha, sản lượng đư???ng đạt hơn 700.000 tấn.

Ông Cao Anh Đương, Quyền Chủ tịch VSSA lý giải, do thu nhập quá thấp, nông dân không còn mặn mà với cây mía, chuyển đổi sang trồng cây khác nên sản lượng mía giảm mạnh. Như vậy, đây là vụ có sản lượng mía tiêu thụ, đưa vào chế biến thấp nhất trong 19 mùa vụ gần đây, dẫn đến số lượng nhà máy hoạt động thấp nhất (chỉ còn 29 nhà máy, trước kia là 44 nhà máy).

ATIGA đư???c Việt Nam áp dụng đối với ngành đư???ng từ 1-1-2020, thuế nhập khẩu từ 80% giảm còn 5%. Nếu trước kia, ngành mía đư???ng gặp khó khăn với đư???ng lậu, nhưng sau khi ATIGA đư???c thực hiện lại “khốn khổ” với đư???ng nhập khẩu.

Nhận định nguyên nhân trên, Quyền Chủ tịch VSSA Cao Anh Dương phân tích, bước vào năm 2020, khi Việt Nam bắt đầu thực hiện cam kết ATIGA cho ngành đư???ng nên việc nhập khẩu đư???ng đã bùng nổ với lượng rất lớn. Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, trong 8 tháng đầu năm 2020, Việt Nam nhập khẩu 740.931 tấn từ Thái Lan, Malaysia hơn 46.000 tấn, Myanmar hơn 13.000 tấn... Lượng đư???ng mía nhập khẩu vào Việt Nam tăng gấp 6 lần so với cùng kỳ năm 2019.

Theo VSSA, giá đư???ng trong nước xuống thấp do tác động cạnh tranh của đư???ng nhập khẩu (giá rẻ hơn). Đã thế, đư???ng nhập lậu vẫn còn. Bên cạnh đó, dịch Covid-19 đã giảm sụt tiêu thụ, giá đư???ng bắt đầu giảm. Từ đó, các nhà máy chỉ có hai sự lựa chọn. Một là tiếp tục tồn kho để đối mặt với tình trạng cạn kiệt dòng tiền hoạt động (sẽ nợ lương), thậm chí chưa thanh toán tiền cho nông dân vụ trước; hai là chấp nhận bán lỗ một số lượng đư???ng để duy trì dòng tiền hoạt động. Dù các nhà máy đư???ng đã cố gắng hết sức để kìm hãm tụt giảm giá mía, nhằm duy trì vùng nguyên liệu, nhưng cũng nhiều nhà máy đóng cửa.

Nguyên nhân giá đư???ng nhập khẩu rẻ hơn đư???ng trong nước đư???c VSSA giải thích: Trong khối ASEAN có 4 quốc gia sản xuất đư???ng chính là Thái Lan, Philippines, Indonesia và Việt Nam. Tuy nhiên, các quốc gia còn lại trên thực tế đã không mở cửa thị trường đư???ng theo hiệp định ATIGA. Các nước có cơ chế bảo vệ nông dân và ngành đư???ng khỏi tác động “hủy diệt” của dòng đư???ng giá rẻ từ thị trường quốc tế.

Đơn cử, Thái Lan xuất khẩu đư???ng thô giá 350 USD/tấn, trong khi đó đư???ng trong nước Thái Lan đã có giá 450 USD/tấn! Ngành đư???ng Philippines đã từng bị tổn hại nghiêm trọng do nhập khẩu đư???ng ngô từ Trung Quốc, nên đã áp thuế tiêu thụ với nước giải khát chứa đư???ng ngô lên gấp đôi. 

Theo dự báo của VSSA, niên vụ 2020-2021 sẽ có thêm 4 nhà máy đư???ng tiếp tục đóng cửa. Quyền Chủ tịch VSSA Cao Anh Dương kiến nghị, các doanh nghiệp cần theo dõi thu thập thông tin tình hình sản xuất, kinh doanh đư???ng trong nước để đề xuất với Hiệp hội và Bộ Công thương trong việc xem xét điều tra áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại đối với sản phẩm đư???ng theo quy định của pháp luật Việt Nam và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Tham gia hình thành cơ sở dữ liệu đồng bộ, chính xác về tình hình xuất nhập khẩu, sản xuất trên cơ sở thông tin do các cơ quan chức năng cung cấp để chuẩn bị hồ sơ phòng vệ thương mại; sớm đưa cây mía vào nhóm hỗ trợ, minh bạch hóa dự trữ đư???ng.